Người con Phật và trí tuệ nhân tạo (AI – Artificial intelligent)

Bài trên Báo Giác Ngộ số 1235 – Thiết kế: Phòng Mỹ thuật BGN/Tống Viết Diễn

Điển hình Google Map, chỉ cần nạp địa chỉ là ứng dụng này sẽ hướng dẫn đi đến nơi đến chốn, hoặc Google Translate có thể dịch hầu hết mọi ngôn ngữ ra tiếng Việt trong chớp mắt, giúp chúng ta có thể đọc tất cả bản văn, tin tức trên mạng được viết bằng ngoại ngữ. Nhiều sản phẩm AI được dùng trên mạng xã hội như đọc bài viết bằng giọng nam hay nữ, làm đẹp hình chụp qua các bộ lọc, tạo hình vẽ hội họa, v.v.

Tuy nhiên sự ra đời của những ứng dụng trí tuệ nhân tạo như ChatGPT.com hoặc Bard.google.com gần đây đã gây sốc trên toàn thế giới. Mọi người đều có thể truy cập hoặc tải về điện thoại ứng dụng trí tuệ nhân tạo này. Chúng có khả năng trả lời mọi vấn đề có tính cách rất người cùng sự hiểu biết sâu rộng mà không một cá nhân nào làm được.

Ví dụ như khi ta truy cập ChatGPT.com hoặc Bard.google.com, ta có thể hỏi những vấn đề thường ngày cho đến chuyên môn như y khoa, công nghệ, pháp luật, mỹ thuật, không gian, quân sự, tôn giáo, v.v., bằng hầu hết mọi ngôn ngữ, bao gồm cả tiếng Việt và sẽ được trả lời khá chi tiết chuyên sâu. Các AI này có thể viết luận án tiến sĩ, làm thơ, làm toán, viết tiểu thuyết, lập kế hoạch khởi nghiệp, lập trình điện toán phức tạp… chỉ trong vài giây hoặc vài phút.

Sự thông minh và khả năng vô tận của trí tuệ nhân tạo (AI) đã khiến giới bác học hàn lâm ưu tú trên thế giới, trong đó có những vị đứng đầu lĩnh vực khoa học điện toán lo ngại sự diệt chủng của nhân loại trong tương lai. Elon Musk, người giàu nhất nhì thế giới, nắm trong tay nhiều công nghệ tiên tiến trọng yếu cùng hơn 1.000 nhà khoa học lỗi lạc đã kêu gọi tất cả các công ty AI hãy ngừng lại trước khi quá trễ ^[1].

Sở dĩ các nhà khoa học lo sợ trí tuệ nhân tạo vì chúng được thiết kế từ các trung tâm điện toán liên kết, tự học từ những dữ liệu trên mạng được lưu trữ tại các kho dữ liệu điện toán vô tận trên toàn thế giới. Với khả năng tự học, AI có thể tự tạo ra những giải pháp tốt đẹp cho con người nhưng cũng có thể tạo những giải pháp gây hại con người.

Chúng ta hãy cùng thử công cụ AI ChatGPT bằng cách đặt câu hỏi tiếng Việt như sau: Phật là gì?

ChatGPT trả lời bằng tiếng Việt: Phật là từ để chỉ Siddhartha Gautama, một vị giáo sư và nhà sáng lập đạo Phật giáo. Theo truyền thống Phật giáo, ông được sinh ra ở Lumbini, Nepal, vào thế kỷ thứ V trước Công nguyên và đã trải qua nhiều năm tìm kiếm giác ngộ thông qua thiền định và kỷ luật tự thân.

Sau sáu năm tập trung vào việc tu hành tâm linh, Phật đã đạt giác ngộ khi đang ngồi dưới gốc cây bồ-đề. Sau đó, ông đã dành phần còn lại của cuộc đời để giảng dạy cho người khác về con đường đến giác ngộ, mà ông gọi là “Con đường giữa”.

Những giảng dạy của Phật tập trung vào Tứ Diệu Đế, Tám Bát Đạo, mang lại một hướng dẫn để sống một cuộc sống tràn đầy lòng nhân ái, khôn ngoan và sự chánh niệm. Ngày nay, Phật giáo là một tôn giáo lớn trên thế giới với hàng triệu tín đồ trên toàn cầu^[2].

Bìa Báo Giác Ngộ số 1235

Chúng ta thử dùng Bard.Google.com với câu hỏi: Lợi ích của việc ăn chay?

Bard trả lời: Ăn chay là chế độ ăn kiêng loại bỏ thịt và các sản phẩm từ động vật, bao gồm thịt đỏ, thịt gia cầm, cá, trứng, sữa và các sản phẩm từ sữa. Có nhiều loại chế độ ăn chay khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm ngặt của việc loại bỏ các sản phẩm từ động vật.

Ăn chay có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm:

– Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch: Chế độ ăn chay thường chứa nhiều chất xơ, vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, có thể giúp giảm cholesterol, huyết áp và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

– Giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2: Chế độ ăn chay có thể giúp kiểm soát lượng đường trong máu và giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.

– Giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư: Chế độ ăn chay có thể giúp giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư, bao gồm ung thư đại trực tràng, ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.

– Giảm nguy cơ mắc bệnh béo phì: Chế độ ăn chay thường chứa ít calo và chất béo hơn chế độ ăn có thịt, có thể giúp giảm cân và duy trì cân nặng hợp lý.

– Tăng cường sức khỏe tiêu hóa: Chế độ ăn chay thường chứa nhiều chất xơ, có thể giúp cải thiện sức khỏe tiêu hóa và giảm nguy cơ táo bón.

– Cải thiện làn da: Chế độ ăn chay có thể giúp cải thiện làn da, giảm mụn trứng cá và làm chậm quá trình lão hóa.

Ngoài ra, ăn chay cũng có thể mang lại một số lợi ích khác cho môi trường và đạo đức. Chế độ ăn chay có thể giúp giảm lượng khí thải nhà kính, giảm sử dụng đất và nước, và giảm sự tàn phá môi trường. Ngoài ra, ăn chay cũng có thể được xem là một cách thể hiện sự tôn trọng đối với động vật….

Tuy nhiên, ăn chay cũng có thể dẫn đến một số thiếu hụt chất dinh dưỡng, nếu không được lên kế hoạch cẩn thận. Một số chất dinh dưỡng quan trọng cần được bổ sung khi ăn chay bao gồm protein, sắt, canxi, vitamin B12 và vitamin D…^[2]

Đọc phần trả lời của trí tuệ nhân tạo, chúng ta hẳn ngạc nhiên vì sao một cỗ máy vô tri vô giác có thể trả lời như người trước mọi vấn đề dù chút ít chưa hoàn hảo. Hai câu hỏi trên chỉ là câu hỏi nhỏ trong hàng tỷ câu hỏi của muôn vàn lĩnh vực khác nhau mà ta có thể hỏi.

Đứng trước sự phát triển Trí tuệ nhân tạo mà nhiều nhà bác học lo sợ hủy diệt nhân loại, người con Phật chúng ta đối diện vấn đề này như thế nào?

Cũng như bao dụng cụ do con người tạo ra từ xưa đến nay nhằm tăng tính hiệu quả đều luôn tùy thuộc vào tâm thức của người sử dụng. Thuở hồng hoang thời kỳ đồ đá, khi con người phát hiện dùng đá có thể dễ dàng đập vỏ sò, vỏ cứng trái cây thì cũng thấy rằng dùng đá có thể làm vũ khí sát hại hiệu quả hơn.

Xe hơi, máy bay giúp con người di chuyển nhanh hơn nhưng cũng đồng nghĩa con người có thể đi cướp bóc, chiến tranh ở những nơi xa một cách dễ dàng. Khoa học nguyên tử giúp con người tạo ra nguồn điện, nguồn năng lượng gần như vô tận nhưng cũng tạo ra vũ khí giết chết mọi sự sống trên trái đất này chỉ trong nháy mắt. Sự phát minh ra điện thoại di động và các ứng dụng đã giúp con người có thể giao dịch thương mại, ngân hàng, trao đổi nhanh chóng trong lòng bàn tay nhưng đồng thời cũng giúp người tâm địa xấu có thể lừa gạt, chiếm đoạt tài sản cũng trong lòng bàn tay.

Sự phát triển của mạng internet và mạng xã hội giúp loài người tiếp thu nhiều điều hay nhưng điều xấu cũng lan tràn đầy rẫy. Điển hình như người con Phật chúng ta có thể chia sẻ những lời Phật dạy dễ dàng hơn, được xem, được nghe những bài thuyết pháp giá trị của chư tôn đức dù ở nơi xa xôi, nhưng chúng ta cũng dễ dàng gặp phải những “tà đạo” mượn danh Phật, những “tà sư” mượn danh sư khiến những người chưa có cơ hội học Phật chân chính dễ bị lừa gạt lôi cuốn vào đường tà.

Trí tuệ nhân tạo là công cụ do con người tạo ra cũng không nằm ngoài quy luật sự sử dụng tùy thuộc vào tâm thức con người. Chúng ta là những người may mắn được nương tựa vào Phật – đấng giác ngộ, được học và hành những lời Phật dạy để trí tuệ và lòng từ khai mở, được nương tựa Tăng đoàn. Thế nên khi chúng ta tiếp xúc trí tuệ nhân tạo cũng không khác gì khi tiếp xúc các công cụ khác. Chúng ta càng thực hành lời Phật dạy thì trí tuệ chúng ta càng khai mở, lòng từ càng bao la và kết quả của ta sử dụng trí tuệ nhân tạo càng thiện lành lợi lạc cho chính ta và chúng sanh.

Vậy sự lo lắng của giới hàn lâm: trí tuệ nhân tạo có thể hủy diệt nhân loại có đúng do công cụ này có thể tự học và tự ra quyết định? Sự lo lắng này có thành sự thật hay không là tùy vào cộng nghiệp – tâm Phật của nhân loại. Trí tuệ nhân tạo được hình thành từ việc thâu thập dữ liệu, văn kiện, bài viết trên mạng và trên kho dữ liệu. Đây là những chủng tử được nạp vào. Càng nhiều người hành trì giáo pháp Đức Phật hoặc có tâm thiện lành thì càng có nhiều dữ liệu lành trên mạng để AI nạp vào.

Cũng như chúng sanh, càng nhiều chủng tử lành trong tâm thì những quyết định hoặc sản phẩm tạo ra có khuynh hướng thiện. Thật ra trí tuệ nhân tạo phần nào cũng gần giống như bản sao, bản đúc kết của mạng internet: Càng nhiều người có tâm xấu thì càng xuất hiện nhiều bài viết, video tiêu cực, gieo rắc hận thù, dục tính, lòng tham.. dễ đẩy con người đến chiến tranh bạo lực hủy diệt lẫn nhau. Càng nhiều người có tâm tốt thì thông tin trên mạng càng tích cực, giúp người an vui, trí tuệ thông đạt.

Cách tốt nhất cho mỗi chúng ta tiếp giao với nền công nghệ hiện tại lẫn tương lai, bao gồm trí tuệ nhân tạo là trở về nương tựa vào Chánh pháp Như Lai và giúp những người thân quen có cơ hội biết đến Chánh pháp Như Lai. Mỗi chúng ta là một tâm lành trong cộng đồng nhân loại. Nhân loại càng nhiều chủng tử tâm lành thì các công cụ do con người làm ra càng giúp đời sống an vui thiện lành.